Σκληρόδερμα και Διατροφή

Το σκληρόδερμα είναι μία από τις δεκάδες αυτοάνοσες διαταραχές… Γνωρίζετε ότι (όπως και οι υπόλοιπες) χρήζει ειδικής διατροφικής φροντίδας; Ενημερωθείτε για τα διατροφικά μέτρα που πρέπει να λάβετε!

Εικόνα: Κλινική εικόνα ασθενούς με σκληροδερμία. Είναι εμφανής η δερματική ίνωση (σκλήρυνση) και οι αγγειακές διαταραχές.

Το σκληρόδερμα είναι ένα από τα τουλάχιστον 80 καταγεγραμμένα αυτοάνοσα νοσήματα ( AARDA, 2016) που εντοπίζονται στους ανθρώπους. Η διατροφική του αντιμετώπιση βασίζεται στη λογική της ρύθμισης των λειτουργιών του ανοσοποιητικού αλλά και στην προστασία του δέρματος. Ας δούμε λοιπόν τις αναλυτικές διατροφικές πληροφορίες που έχουμε και σχετίζονται με το θέμα αυτό.

Το σκληρόδερμα είναι ένα από τα τουλάχιστον 80 καταγεγραμμένα αυτοάνοσα νοσήματα (AARDA, 2016) που εντοπίζονται στους ανθρώπους. Είναι μια χρόνια συστημική αυτοάνοση ασθένεια πρωτίστως του δέρματος, η οποία χαρακτηρίζεται από ίνωση (σκλήρυνση) και αγγειακές μεταβολές. Φλεγμονώδεις κυτοκίνες προκαλούν αυτοάνοση επίθεση κατά του συνδετικού ιστού.

Σχεδόν όλοι οι ασθενείς με σκληρόδερμα παρουσιάζουν το φαινόμενο Raynaud, δηλαδή σπασμό των αγγείων στα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών. Επηρεάζει τα μικρά αιμοφόρα αγγεία σε όλα τα όργανα. Πρώτα καταστρέφονται τα ενδοθηλιακά αγγεία των αρτηριών και στη συνέχεια τα λεία μυϊκά κύτταρα, με τη διαδικασία της απόπτωσης, όπου τελικά αντικαθίστανται από κολλαγόνο και άλλα ινώδη υλικά.

Στα συμπτώματα του φαινομένου αυτού περιλαμβάνονται η αυξημένη ευαισθησία των δαχτύλων των χεριών και των ποδιών στο κρύο, οι αλλαγές στο χρώμα του δέρματος, ο πόνος και τα συχνά έλκη στις θηλές των δαχτύλων των χεριών ή των ποδιών.

Στα άτομα με σκληρόδερμα, η πάχυνση του δέρματος και των αγγείων μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια της κινητικότητας και τη δύσπνοια ή, σπανιότερα, τη νεφρική, καρδιακή ή πνευμονική ανεπάρκεια. Η θνησιμότητα αυξάνεται κυρίως λόγω πνευμονικών, καρδιακών και ηπατικών επιπλοκών.

Η αιτία εμφάνισης της νόσου είναι, προς το παρόν, άγνωστη. Το σκληρόδερμα μπορεί να κληρονομείται, αλλά τα γονίδια που σχετίζονται με αυτό δεν έχουν ταυτοποιηθεί.

Επιδημιολογικά δεδομένα

Αυτή η ασθένεια εντοπίζεται σε όλες τις φυλές παγκοσμίως, αλλά οι γυναίκες παρουσιάζουν τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν σκληρόδερμα απ’ ό,τι οι άντρες. Στις ΗΠΑ η αναλογία ασθενών είναι 1 στα 1.000 άτομα.

Τα ποσοστά εμφάνισης της νόσου είναι ιδιαίτερα υψηλά στη αμερικανική φυλή Choctaw και στις γυναίκες αφροαμερικανικής καταγωγής.

Τα παιδιά σπάνια προσβάλλονται από τον συστημικό τύπο, αλλά το τοπικό σκληρόδερμα μπορεί να είναι κοινό και σε αυτά. Στους περισσότερους ενήλικες, η διάγνωση πραγματοποιείται μετά την τρίτη δεκαετία της ζωής τους και πριν από την ηλικία των πενήντα.

Αντιμετώπιση του σκληροδέρματος

Δεν υπάρχει ολοκληρωτική θεραπεία για το σκληρόδερμα, επειδή η ακριβής αιτία εμφάνισής του είναι άγνωστη. Μεμονωμένες θεραπείες απλώς έχουν ως στόχο να εξομαλύνουν τα συμπτώματα της ασθένειας. Για παράδειγμα, οι ασθενείς που έχουν διαγνωστεί με το φαινόμενο Raynaud μπορούν να θεραπευτούν με τη χρήση ουσιών που αυξάνουν την αιματική ροή στα δάχτυλα, όπως νιφεδιπίνη, αμλοδιπίνη, διλτιαζέμη.

Επειδή το σκληρόδερμα είναι αυτοάνοση ασθένεια, ένας τρόπος θεραπείας είναι η χορήγηση ανοσοκατασταλτικών ουσιών. Αυτά τα φάρμακα περιλαμβάνουν τις ουσίες μεθοτρεξάτη, κυκλοφωσφαμίδη, αζαθειοπρίνη και μυκοφαινόλη.

Διατροφική αντιμετώπιση του σκληροδέρματος

Υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία για την ειδική διατροφική αντιμετώπιση του σκληροδέρματος. Καθώς όμως πρόκειται για ένα αυτοάνοσο νόσηματα η διατροφική φροντίδα θα πρέπει να στοχεύει προς την κατεύθυνση της μέγιστης προστασίας του ανοσοποιητικού.

Για το λόγο αυτό προτείνονται οι γενικές κατευθύνσεις που αφορούν την αντιμετώπιση των αυτοάνοσων νοσημάτων. Πρόσφατες εργασίες σε πειραματόζωα αλλά και σε ανθρώπους δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην αξία της θρεπτικά εμπλουτισμένης διατροφής. Όλα τα συμπεράσματα οδηγούν στη διαπίστωση ότι η πρακτική αυτή είναι δυνατόν να βελτιώνει σημαντικά την ανοσοποιητική ικανότητα.

Τα 3-Α της διατροφικής αντιμετώπισης του Σκληροδέρματος: Ανοσοπροστατευτική, Αντιοξειδωτική και Αντιφλεγμονώδης προστασία!

Τα 3-Α της διατροφής και της υγείας μπορούν να προσφέρουν σημαντική προστασία στο ανοσοποιητικό, ενδυναμώνοντας τη φυσική άμυνα του οργανισμού. Κατά βάση πρόκειται για μια συνολική διατροφική προσέγγιση.

Το συγκεκριμένο σκεπτικό προσφέρει στο σώμα όλες τις θρεπτικές ουσίες και το σύνολο του «οπλοστασίου» που χρειάζεται για να αποφύγει τους τοξικούς παράγοντες που επιβουλεύονται την υγεία. Συγχρόνως συμβάλλει στη δημιουργία ενός περισσότερο ρυθμισμένου ανοσοποιητικού, με αποτέλεσμα την ομαλή λειτουργία του οργανισμού.

Στο καταστροφικό τρίπτυχο της υγείας (απορρυθμισμένο ανοσοποιητικό, οξειδωτικό στρες και φλεγμονή), η αποτελεσματική απάντηση προτείνει τους ισάριθμους βασικούς τομείς της θεωρίας των 3-Α: Ανοσοπροστασία, Αντιοξειδωτική και Αντιφλεγμονώδης προστασία.

• Ανοσοπροστασία. Προστατεύστε αποτελεσματικά το ανοσοποιητικό σας. Προσλάβετε άφθονη βιταμίνη D για την αποτελεσματική προστασία του οργανισμού και του μεταβολισμού. Ο συνδυασμός θρεπτικών συστατικών (βιταμινών και μετάλλων), τα διαιτητικά αντιοξειδωτικά συστατικά και οι προβιοτικές ουσίες (από το γιαούρτι και το κεφίρ) μπορούν επίσης να βελτιώσουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.
• Αντιοξείδωση. Περιορίστε το οξειδωτικό στρες ενισχύοντας την αντιοξειδωτική προστασία του οργανισμού σας. Εφοδιαστείτε, μέσω της διατροφής σας, με μια υψηλή ποσότητα αντιοξειδωτικών μονάδων ORAC (7.000-9.000). Ταυτόχρονα αποφύγετε ουσίες που λειτουργούν ως προ-οξειδωτικοί παράγοντες: ζωικά λιπαρά, κόκκινο κρέας, χημικά πρόσθετα, φυτοφάρμακα κ.λπ.
• Αντιφλεγμονώδης προστασία. Καταπολεμήστε τη συστηματική φλεγμονή με ουσίες που χαρακτηρίζονται από αντιφλεγμονώδη δράση, δηλαδή με τα «καλά» λιπαρά (μονοακόρεστα και ω-3 λιπαρά οξέα). Παράλληλα αποφύγετε προ-φλεγμονώδη συστατικά: επεξεργασμένες τροφές, ζάχαρη, άσπρο αλεύρι κ.λπ. Με αυτόν τον τρόπο θα ενισχύσετε και τη μεταβολική σας λειτουργία, βελτιώνοντας την ινσουλινοευαισθησία και αντιμετωπίζοντας αποτελεσματικά ένα πιθανό πρόβλημα ινσουλινοαντίστασης.

Είναι πολύ σημαντικό να πραγματοποιείτε τις κατάλληλες επιλογές ανάμεσα στις διάφορες «ανοσοπροστατευτικές» τροφές. Η διατροφική πρακτική, σύμφωνα με τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα, θα πρέπει να στηρίζεται σε δύο βασικούς πυλώνες: πρώτον, περιορισμένη πρόσληψη και έκθεση σε προ-οξειδωτικές και προ-φλεγμονώδεις εστίες (τρόφιμα, μολυσματικοί παράγοντες, ακτινοβολία κ.λπ.) και, δεύτερον, αυξημένη κατανάλωση διαιτητικών αντιοξειδωτικών και εν γένει «προστατευτικών» τροφίμων.

Με αυτόν τον τρόπο θα επιτύχετε την καλή λειτουργία των κυττάρων και επομένως του ανοσοποιητικού σας, αναβαθμίζοντας την άμυνα του οργανισμού και προλαμβάνοντας φαινόμενα γήρανσης των ιστών.

Τελικές παρατηρήσεις και πρακτικές εφαρμογές

Εν κατακλείδι, οι γενικοί διατροφικοί (και όχι μόνο) κανόνες που θα πρέπει απαραιτήτως να ακολουθούνται προσδιορίζονται στους ακόλουθους:

• Ισορροπημένη διατροφή που περιλαμβάνει δημητριακά ολικής άλεσης, φρούτα και λαχανικά καθημερινά, τακτική κατανάλωση ψαριού, ελαιόλαδου και άλλων φυτικών ελαίων.
• Το κόκκινο κρέας θα πρέπει να περιορίζεται στο διαιτολόγιο σε λιγότερο από δύο φορές την εβδομάδα.
• Να λαμβάνεται άφθονη ποσότητα νερού και φυσικών χυμών φρούτων.
• Η επαρκής ξεκούραση και ο καθημερινός ύπνος 7-9 ώρες είναι σημαντικά στην ισχυροποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος.
• Η σωματική άσκηση θα πρέπει να πραγματοποιείται 3-5 φορές την εβδομάδα.
• Να διατηρείτε ένα φυσιολογικό σωματικό βάρος.

Έμφαση τέλος θα πρέπει να δοθεί στην αντιμετώπιση της πιθανής δυσφαγίας που οφείλεται στην εναπόθεση κολλαγόνου στον γλωσσικό και οισοφαγικό υποβλεννογόνιο χιτώνα. Η προσβολή του οισοφάγου μπορεί να δυσκολέψει την κατάποση του φαγητού.

Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση επίσης συναντάται συχνά. Στις περιπτώσεις αυτές, οι μαλακές τροφές, τα συχνά και μικρά γεύματα και η λήψη υγρών πάντα μετά το γεύμα αποτελούν σημαντικά μέτρα της ενδεικνυόμενης διατροφικής φροντίδας.

Το έντερο, τέλος, όταν προσβληθεί, γίνεται υποτονικό και προκαλεί πόνο και φούσκωμα. Μια διατροφή πλούσια σε άπεπτες φυτικές ίνες μπορεί να προκαλέσει διάρροια, απώλεια βάρους και αναιμία.

Δημήτρης Γρηγοράκης
Κλινικός Διαιτολόγος- Διατροφολόγος,PhD

Παραπομπές

• Chung, L., Lin, J,. Furst, D.E. & Fiorentino, D. (2006). “Systemic and localized scleroderma”. Clin Dermatol 24(5): 374-392.
• Denton, C.P. & Black, C.M. (2004). Scleroderma – clinical and pathological advances. Best Pract Res Clin Rheumatol 18(3): 271–290. Review.

Για περισσότερες πληροφορίες τόσο για την διατροφική αντιμετώπιση του σκληροδέρματος, τη ρύθμιση του ανοσοποιητικού, αλλά και για την αντιμετώπιση διαφόρων άλλων αυτοάνοσων παθήσεων μπορείτε να ανατρέξετε στο βιβλίο «Αυτοάνοσα, Ανοσοποιητικό & Διατροφή»: