Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου 1: Τι μπορώ να φάω?
Ο Σακχαρώδης διαβήτης τύπου Ι αποτελεί στις μέρες μια ‘πανδημία’ αυξάνοντας τον επιπολασμό με μέθοδο γεωμετρικής προόδου.
Τι είναι ο Διαβήτης Τύπου 1?
Ο διαβήτης είναι μια χρόνια νόσος που εμφανίζεται είτε όταν το πάγκρεας δεν παράγει αρκετή ινσουλίνη είτε όταν το σώμα δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά την ινσουλίνη που παράγει. Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που ρυθμίζει το σάκχαρο στο αίμα. Η επίδραση του μη ελεγχόμενου διαβήτη οδηγεί σε υπεργλυκαιμία ή αυξημένο σάκχαρο στο αίμα, προκαλώντας με την πάροδο του χρόνου σοβαρές ζημιές σε πολλά συστήματα του σώματος, ιδιαίτερα στα νεύρα και στα αιμοφόρα αγγεία.
Ο διαβήτης τύπου 1 (γνωστός και ως ινσουλινο-εξαρτώμενος) προσβάλλει κυρίως την νεανική ή παιδική ηλικία, χαρακτηρίζεται από ανεπαρκή παραγωγή ινσουλίνης και απαιτεί καθημερινή χορήγηση ινσουλίνης. Η αιτία του διαβήτη τύπου 1 δεν είναι ακόμη γνωστή, συνεπώς δεν είναι δυνατόν να προληφθεί.
Ποια συμπτώματα έχει ο Διαβήτης Τύπου 1?
- Υπερβολική έκκριση των ούρων (πολυουρία),
- Δίψα (πολυδιψία),
- Συνεχής πείνα,
- Απώλεια βάρους μη ηθελημένη,
- Αλλαγές στην όραση
- Κόπωση, αδυναμία
- Ξηρότητα στο στόμα
Ένα πρόγραμμα υγιεινής διατροφής είναι εξαιρετικά σημαντική επιλογή όχι μόνο για να επιτευχθούν οι στόχοι της γλυκόζης στο αίμα αλλά και για να αποφευχθούν οι επιπλοκές που σχετίζονται με την θεραπεία ή την κακή διαχείριση του διαβήτη.
Ένα υγιές διατροφικό πλάνο δίνει έμφαση στα λαχανικά, στα φρούτα, στα δημητριακά ολικής αλέσεως, στο άπαχο κρέας και στα τρόφιμα με χαμηλή περιεκτικότητα σε αλάτι και ζάχαρη.
Ας τα δούμε όμως αναλυτικά!
Υδατάνθρακες
Το συνιστώμενο ποσοστό της συνολικής ημερήσιας διατροφικής ενεργειακής πρόσληψης σε υδατάνθρακες θα πρέπει να καλύπτει το 50%-55%. Μεγάλες αποκλίσεις από το ποσοστό αυτό δεν έχει αποδειχθεί ότι συμβάλλει θετικά στην αντιμετώπιση της πάθησης. Επιλέγοντας παράλληλα τρόφιμα με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη (GI) ή χαμηλό γλυκαιμικό φορτίο (GL) έχουν ευεργετική επίδραση στην καλή ρύθμιση των μεταγευματικών σακχάρων. Συνεπώς, θα πρέπει να επιλέγονται τρόφιμα ολικής αλέσεως (το 50% τα συνολικής πρόσληψης δημητριακών θα πρέπει να είναι ολικής αλέσεως) και με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, όπως ψωμί και δημητριακά ολικής αλέσεως, όσπρια (αρακά, φακές, φασόλια), λαδερά (μπάμιες, φασολάκια), επιτυγχάνοντας καλύτερο γλυκαιμικό έλεγχο περιορίζοντας τα υπεργλυκαιμικά και υπογλυκαιμικά επεισόδια. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι ο ισόποσος καταμερισμός των υδατανθράκων κατά τη διάρκεια της ημέρας είναι αναγκαίος.
Θα πρέπει να υπογραμμίσουμε στο σημείο αυτό ότι η ενεργειακή ανάγκη του κάθε ατόμου εξαρτάται από την ηλικία, το ύψος, το φύλο και την σωματική του δραστηριότητα.
Πρωτεΐνες
Το ποσοστό της συνολικής ημερήσιας διατροφικής ενεργειακής πρόσληψης σε πρωτεΐνες συστήνεται μεταξύ 15%-20%. Στην παιδική ηλικία (έως 10 ετών) συστήνεται η πρόσληψη 1γρ. πρωτεΐνης / Kg σωματικού βάρους / ημέρα, ενώ στην εφηβεία και στους ενήλικες (χωρίς ενδείξεις νεφροπάθειας) συστήνεται η πρόσληψη 0,8-0,9γρ. πρωτεΐνης / Kgσωματικού βάρους / ημέρα. Ποσοστά πρωτεϊνικής πρόσληψης >25% δεν συστήνονται διότι η υπερβολική κατανάλωση οδηγεί σε αποβολή λευκώματος από τα ούρα επιβαρύνοντας τη νεφρική λειτουργία και μπορεί να διαταράξει την ισορροπία των βιταμινών και μετάλλων. Η κατανάλωση πρωτεϊνών από φυτικές πηγές όπως τα όσπρια είναι επιτρεπτή ενώ η πρόσληψή τους από ζωική πηγή (ψάρια, κρέας, γαλακτοκομικά) θα πρέπει να αποτελείται από άπαχα και μειωμένα σε λιπαρά προϊόντα.
Οι παραπάνω οδηγίες διαφοροποιούνται όταν συνυπάρχει και άλλη παθολογική κατάσταση.
Λίπη
Οι συστάσεις για την συνολική ημερήσια διατροφική ενεργειακή πρόσληψη σε λίπη αναφέρουν ότι δε θα πρέπει να ξεπερνά το 30%-35% γιατί η υψηλή πρόσληψη λίπους οδηγεί σε αυξημένο αριθμό κατανάλωσης θερμίδων και κατ επέκταση σε κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας.
Η κατανάλωση κορεσμένων και trans λιπαρών οξέων (κρέας, πλήρες γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα, τυποποιημένα τρόφιμα) έχει αποδειχθεί ότι συσχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών και άλλων νοσημάτων. Βάση συστάσεων η κατανάλωση κορεσμένων και trans λιπαρών οξέων δε θα πρέπει να ξεπερνά το 10% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης.
Τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα θα πρέπει να προσλαμβάνονται σε ποσοστό 10%-20% της συνολικής ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης. Πηγές μονοακόρεστων λιπαρών οξέων αποτελούν το ελαιόλαδο, το σησαμέλαιο, το έλαιο κράμβη και τα καρύδια. Ο ρόλος τους είναι ρυθμιστικός για τα επίπεδα των λιπιδίων στον οργανισμό και προστατευτικός έναντι των καρδιαγγειακών παθήσεων.
Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα τα συναντάμε σε φυτικές πηγές όπως το καλαμπόκι, τους ηλιόσπορους, τα φυτικά έλαια και τις μαλακές μαργαρίνες και σε ζωικές πηγές όπως τα λιπαρά ψάρια και τα θαλασσινά. Η συνολική ημερήσια ενεργειακή πρόσληψη σε πολυακόρεστα λιπαρά οξέα δε θα πρέπει να ξεπερνά το 10%.
Οι παραπάνω οδηγίες διαφοροποιούνται όταν υπάρχουν και άλλα συνοδά νοσήματα.
Φυτικές ίνες
Οι φυτικές ίνες έχουν ευεργετική επίδραση στο σακχαρώδη διαβήτη διότι ρυθμίζουν το μεταγευματικό σάκχαρο, μειώνουν τα ημερήσια επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και γενικότερα συμβάλλουν στην μείωση της LDL χοληστερόλης. Η κατανάλωση φυτικών ινών μέσω φρούτων, λαχανικών οσπρίων και δημητριακών συστήνεται στα 25 γραμμάρια / ημέρα για τις γυναίκες και 38 γραμμάρια / ημέρα για τους άνδρες ή γενικά 14 γραμμάρια / 1000 θερμίδες / ημέρα.
Οι παραπάνω συστάσεις δεν συνυπολογίζουν την ύπαρξη κάποιου άλλου νοσήματος.
Βιταμίνες, μέταλλα και αντιοξειδωτικά
Πρόσληψη μεγαλύτερη από την συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη (RDI) για τα μικροθρεπτικά συστατικά δεν έχει αποδειχθεί ότι έχει θετικό αντίκρισμα στην αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη. Τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη θα πρέπει να ενθαρρύνονται να καταναλώνουν τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνες και αντιοξειδωτικά διότι αφενός έχουν προστατευτικό ρόλο έναντι των καρδιαγγειακών αφετέρου μειώνουν τα επίπεδα ελευθέρων ριζών στον οργανισμό.
Αλκοόλ
Η κατανάλωση αλκοόλ σε διαβητικούς ασθενείς θα πρέπει να είναι περιορισμένη διότι μπορεί να προκαλέσει υπογλυκαιμία. Για τις γυναίκες η κατανάλωση αλκοόλ συστήνεται μέχρι 1 μερίδα την ημέρα (10 γραμμάρια / ημέρα) και για τους άνδρες μέχρι 2 μερίδες την ημέρα (20 γραμμάρια / ημέρα).
Αλάτι
Η πρόσληψη αλατιού γίνεται μεγαλύτερη όταν καταναλώνονται επεξεργασμένα τρόφιμα. Η μέτρια προσθήκη αλατιού στο φαγητό κατά το μαγείρεμα και η περιορισμένη κατανάλωση τυποποιημένων προϊόντων θα βοηθήσουν στην μειωμένη πρόσληψη αλατιού. Κατευθυντήριες οδηγίες για την πρόσληψη αλατιού είναι:
- παιδιά ηλικίας 1-3 χρονών = 2,5 γραμμάρια / ημέρα
- παιδιά ηλικίας 4-8 χρονών = 3 γραμμάρια / ημέρα
- παιδιά > 9 χρονών = 3,8 γραμμάρια / ημέρα
- ενήλικες < 6 γραμμάρια / ημέρα
Οι παραπάνω συστάσεις δεν συνυπολογίζουν κάποιο άλλο υπάρχον νόσημα.
Απλά σάκχαρα
Τα απλά σάκχαρα δε θα πρέπει να ξεπερνούν το 10% της συνολικής ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης γιατί είναι υπεύθυνα για την επιδείνωση του καρδιομεταβολικού προφίλ, για την υπερβολική αύξηση του σωματικού βάρους και την πρόκληση υπεργλυκαιμίας.
Ευγενία Λάζου
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Μέλος της Ομάδας Logodiatrofis.gr
Email: evgelazou @ yahoo.gr
Βιβλιογραφία:
- Joao da Rocha Fernandes et al. IDF Diabetes Atlas estimates of 2014 global health expenditures on diabetes. Elsevier. 2016.
- Smart CE et al. Nutritional management in children and adolescents with diabetes. Pediatric Diabetes 2014: 15 (Suppl. 20): 135–153.
- Christopher Gardner et al. Nonnutritive Sweeteners: Current Use and Health Perspectives. Diabetes Care 2012 Aug; 35(8): 1798-1808.
- WHO. Diabetes. Fact sheet. 2016.
- IDF (International Diabetes Federation).
- ADA (American Diabetes Association). Nutrition guidelines.
