Θυρεοειδίτιδα Hashimoto: Ανοσοποιητικό σε… alert!
Θυρεοειδίτιδα Hashimoto: Ασυμπτωματικό αυτοάνοσο ή προειδοποιητική βολή ενός καταρρέοντος ανοσοποιητικού?
Εικόνα: Ιστοπαθολογική εικόνα ασθενούς με αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα Hashimoto.
Τι είναι η θυρεοειδίτιδα Hashimoto
Η αυτοάνοσος θυρεοειδίτιδα Hashimoto (χασιμότο) ή λεμφοκυτταρική θυρεοειδίτιδα είναι μία ακόμα πάθηση που ανήκει στη μεγάλη οικογένεια των αυτοάνοσων νοσημάτων.
Ο επιπολασμός της είναι 0,5-1%, ενώ 9 στα 10 άτομα που προσβάλει είναι γυναίκες.
Στην περίπτωση της νόσου Hashimoto, ο οργανισμός αντιλαμβάνεται, από λάθος, ότι πρέπει να απορρίψει-αποβάλει τον θυρεοειδή αδένα, με τον ίδιο τρόπο που θα προσπαθούσε να αποβάλει ένα μεταμοσχευμένο νεφρό ή μια καρδιά. Εν προκειμένω, το ανοσολογικό σύστημα του οργανισμού ευρισκόμενο σε σύγχυση δημιουργεί αντισώματα (antiTG, antiTPO) για να καταπολεμήσει τον θυρεοειδή.
Η νόσος πιθανότατα οφείλεται σε ανωμαλία της κυτταρικής ανοσίας, κατά την οποία τα κατασταλτικά Τ λεμφοκύτταρα ενεργοποιούνται από τα Β λεμφοκύτταρα και επιτρέπουν στα βοηθητικά Τ λεμφοκύτταρα να παράγουν αυτοαντισώματα που καταστρέφουν τα θυρεοειδικά αντιγόνα.
Ο «τραυματισμένος» θυρεοειδής δυσκολεύεται στην προσπάθειά του να παραγάγει τις ορμόνες του, και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υποθυρεοειδισμό. Στην επιθετική της μορφή η θυρεοειδίτιδα Hashimoto μπορεί να προκαλέσει οξεία καταστροφή του θυρεοειδικού ιστού ή/και καρκίνο στον συγκεκριμένο αδένα.
Η θυρεοειδίτιδα Ηashimoto για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να μην παρουσιάζει κανένα εμφανές σύμπτωμα, παρά μόνο υψηλές τιμές αντισωμάτων (αν μπει κάποιος στον κόπο να πραγματοποιήσει τη σχετική αιματολογική εξέταση) και ως βασικό εύρημά της τη διόγκωση του θυρεοειδούς αδένα (βρογχοκήλη), φαινόμενο που εντοπίζεται κυρίως με υπερηχογραφική απεικόνιση.
Συνοπτικά
Η αυτοάνοσος θυρεοειδίτιδα Hashimoto (χασιμότο) ανήκει στη μεγάλη οικογένεια των αυτοάνοσων νοσημάτων. Το ανοσολογικό σύστημα ευρισκόμενο σε σύγχυση δημιουργεί αντισώματα (antiTG, antiTPO) για να καταπολεμήσει τον θυρεοειδή. Η Ηashimoto μπορεί να μην παρουσιάζει κανένα εμφανές σύμπτωμα, ωστόσο μπορεί να προκαλέσει οξεία καταστροφή του θυρεοειδικού ιστού ή/και καρκίνο.
Ασυμπτωματικό αυτοάνοσο ή ένδειξη ενός καταρρέοντος ανοσοποιητικού?
Πολλά άτομα που γνωρίζουν ότι πάσχουν από θυρεοειδίτιδα Hashimoto θεωρούν ότι αντιμετωπίζουν μία απλή αυτοάνοση διαταραχή και μάλιστα χωρίς εμφανή συμπτώματα.
Την παραπάνω πεποίθηση ενισχύει το γεγονός ότι για τη θυρεοειδίτιδα Hashimoto δεν προτείνεται πλέον (γιατί πολύ απλά δεν υπάρχει) φαρμακευτική αγωγή. Παλαιότερα θεράποντες συνιστούσαν τη λήψη θυροειδικών ορμονών, παρέμβαση όμως που θεωρήθηκε καταχρηστική εφόσον οι τιμές αυτών βρίσκονται σε φυσιολογικά επίπεδα.
Το γεγονός της απουσίας φαρμακευτικής αγωγής φαίνεται να εφησυχάζει τους πάσχοντες. Θεωρούν για το λόγο αυτό ότι το πρόβλημα τους δεν είναι σοβαρής φύσης. Δεν είναι όμως έτσι…. Ειδική φαρμακευτική αγωγή δεν υπάρχει για τον πολύ απλό λόγο ότι το πρόβλημα εντοπίζεται καθαρά στο ανοσοποιητικό σύστημα. Και εκεί τα πράγματα είναι περισσότερο πολύπλοκα!
Ακριβώς στο σημείο αυτό εντοπίζεται κατά την προσωπική μου άποψη το πρόβλημα… Ο ασθενής με θυρεοειδίτιδα Ηashimoto πρέπει να εφησυχάζεται; Είναι πράγματι μια κατάσταση άνευ σημασίας ή η διάγνωση της Hashimoto υποδηλώνει ότι το ανοσοποιητικό σύστημα βρίσκεται σε κατάρρευση και χρήζει βοηθείας? Μήπως με την παρουσία ενός αυτοάνοσου μύρια δεινά έπονται?
Στα παραπάνω ερωτήματα φαίνεται να απαντάει καθαρά η ακόλουθη εικόνα (Σχήμα 1). Παρουσιάζει το ανοσοποιητικό ως «γέφυρα ζωής».
Κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής και πρόωρης μεταγεννητικής ζωής υποβάλλεται σε ανάπτυξη και ωρίμανση. Παράγοντες όπως, κληρονομικότητα, φύλο, περιβάλλον, άσκηση και διατροφή είναι καθοριστικοί. Οξειδωτική φθορά, διάφορες διαταραχές και ασθένειες μπορούν να εξασθενίσουν τις λειτουργίες του ανοσοποιητικού συστήματος με μοιραία αποτελέσματα.
Συνεπώς, οι ανεπαρκείς διατροφικές συνήθειες σε συνδυασμό με την συνύπαρξη οξειδωτικής βλάβης και η παρουσία διαφόρων διαταραχών και ασθενειών οδηγούν σε εξασθένηση των λειτουργιών του ανοσοποιητικού συστήματος με μοιραίες και μη αναστρέψιμες συνέπειες.
Σχήμα 1. Ενδογενείς και επίκτητοι μηχανισμοί του ανοσοποιητικού συστήματος μπορούν να απεικονιστούν ως είναι μια γέφυρα της ζωής (Chandra 1997).
Όπως είναι φανερό από τα παραπάνω, το πρόβλημα είναι συνολικότερο.
Η ύπαρξη της θυρεοειδίτιδας Hashimoto, όπως και οποιασδήποτε άλλης ήπιας αυτοάνοσης διαταραχής υποδηλώνει πως το ανοσοποιητικό βρίσκεται σε… alert!
Πράγματι, πολλές φορές η θυρεοειδίτιδα Hashimoto συνυπάρχει με άλλα σοβαρότερα αυτοάνοσα νοσήματα, ιδίως με τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, τη νόσο του Addison, τη λεύκη, το σύνδρομο Sjögren, με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, την κοιλιοκάκη, τη μυασθένεια Gravis, αλλά και πολλές άλλες. Δεν είναι όμως γνωστό εάν προηγείται ή έπεται σε χρονική εμφάνιση των ασθενειών αυτών.
Συνοπτικά
Η θυρεοειδίτιδα Hashimoto είναι μία απλή αυτοάνοση διαταραχή? Ο ασθενής με Ηashimoto πρέπει να εφησυχάζεται? Μήπως η διάγνωσή της υποδηλώνει ότι το ανοσοποιητικό βρίσκεται σε κατάρρευση? Τέλος, με την παρουσία ενός αυτοάνοσου μύρια δεινά έπονται? Στα ερωτήματα αυτά απαντά η ίδια η φυσιολογία της διαμόρφωσης του ανοσοποιητικού.
Η διαμόρφωση του ανοσοποιητικού
Τα διάφορα αυτοάνοσα νοσήματα εξαπλώνονται με τη μορφή επιδημίας.
Πολλά και διαφορετικά, μπορούν να προσβάλλουν τον οργανισμό με ποικίλους τρόπους.
Σύμφωνα με τον AARDA (American Autoimmune Related Diseases Association), σήμερα υπάρχουν περισσότερες από 100 γνωστές χρόνιες μη αναστρέψιμες παθήσεις με κοινό σημείο αναφοράς (προσβολής) το ανοσοποιητικό σύστημα.
Την ίδια ώρα, οι ερευνητές υποπτεύονται ότι τουλάχιστον άλλες 40 επιπλέον παθήσεις έχουν αυτοάνοση υποδομή (AARDA 2019). Ενώ η ονοματολογία των δεκάδων αυτοάνοσων νοσημάτων είναι σχετική με το όργανο ή τον ιστό στον οποίο επιτίθεται το ανοσοποιητικό, στην πραγματικότητα όμως η διαταραχή είναι η εξής ΜΙΑ: Η προσβολή του ανοσοποιητικού συστήματος (Εικόνα 1).
Εικόνα 1: Τα διάφορα αυτοάνοσα νοσήματα και το εκάστοτε όργανο-στόχος που προσβάλλεται. Το επίκεντρό τους όμως παραμένει ΕΝΑ: Το ανοσοποιητικό σύστημα.
Το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου αναπτύσσεται, διαμορφώνεται και ωριμάζει μέσα από την επίδραση ευρύτερων διατροφικών, περιβαλλοντικών και ψυχολογικών παραγόντων, αλλά όχι φαρμακευτικών.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί αυτό του νεογέννητου βρέφους. Στις πρώτες ημέρες της ζωής του, το ανοσοποιητικό του βρίσκεται σε σημείο «μηδέν» και για τον λόγο αυτόν προφυλάσσεται σε ένα εντελώς προστατευμένο περιβάλλον.
Η ανάπτυξη και η ωρίμανση του ανοσοποιητικού του θα επέλθουν μέσα από την τροφή που καταναλώνει: το μητρικό ή το συνθετικό (εμπλουτισμένο σε θρεπτικές ουσίες) γάλα για τις μητέρες που δεν μπορούν να θηλάσουν τα παιδιά τους.
Προσφέρουν (κυρίως το μητρικό γάλα) μια πλειάδα θρεπτικών συστατικών που είναι αναγκαία για να λειτουργήσουν ως δομικές ουσίες στον σχηματισμό των ειδικών μηχανισμών άμυνας των παιδιών.
Στη συνέχεια και όσο η ικανότητα των βρεφών για κατανάλωση στερεάς τροφής αυξάνεται το γάλα παραχωρεί τη θέση του, στα διάφορα τρόφιμα που σταδιακά εντάσσονται στο βρεφικό διατροφολόγιο.
Στη φάση αυτή, όλα τα τρόφιμα που καταναλώνονται καθημερινά τροφοδοτούν τον οργανισμό με απαραίτητα θρεπτικά συστατικά υψηλής βιολογικής αξίας που είναι αναγκαία για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού και την ευρύτερη προστασία της υγείας του παιδιού που μεγαλώνει.
Το ίδιο ακριβώς φαινόμενο παρατηρείται και σε όλα τα στάδια της ζωής του ανθρώπου.
Η σωστή διατροφή, σε κάθε περίπτωση και σε κάθε ηλικία, συμβάλλει στη θωράκιση του ανοσοποιητικού συστήματος, ενώ η λανθασμένη στην αποδιοργάνωσή του, με φυσικό επόμενο την εμφάνιση κάποιας αυτοάνοσης διαταραχής.
Συνοπτικά
Μπορεί τα δεκάδες αυτοάνοσα να είναι διαφορετικά, στην πραγματικότητα όμως η διαταραχή είναι η εξής ΜΙΑ: Η προσβολή του ανοσοποιητικού. Το ανοσοποιητικό αναπτύσσεται, διαμορφώνεται και ωριμάζει μέσα από ευρύτερους διατροφικούς, περιβαλλοντικούς και ψυχολογικούς παράγοντες.
Διατροφοκεντρική αντιμετώπιση αυτοάνοσων
Πάμε τώρα να ερμηνεύσουμε την περίπτωση των αυτοάνοσων διαταραχών.
Όπως κατ’ επανάληψη έχω διατυπώσει και προκύπτει από την Εικόνα 2 του άρθρου μου στο https://dgrigorakis.gr/nutrimmune-support-olistiki-antimetwpisi-autoanosa/, την οποία δημοσίευσαν πρώτοι οι Ermann και Fathman στο Nature Immunology το 2001, το ανοσοποιητικό κατά τα 2/3 τού (το άλλο 1/3 αφορά τη σταθερά των γονιδίων) αποδιοργανώνεται από ευρύτερους διατροφικούς, ψυχολογικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Συνεπώς, για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των αυτοάνοσων κρουσμάτων πέρα από την εκάστοτε φαρμακευτική αγωγή που κυρίως στοχεύει σε επίπεδο συμπτώματος, κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζει η ολιστική φροντίδα του πολύτιμου συνόλου ανθρώπινων λειτουργιών που ονομάζεται ανοσοποιητικό.
Οι διατροφικοί, ψυχολογικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες, ανάλογα με την ποιότητά τους ρυθμίζουν ή απορρυθμίζουν το ανοσοποιητικό.
Επομένως, η ουσιαστική αντιμετώπιση του επίκεντρου του κάθε αυτοάνοσου νοσήματος που δεν είναι άλλο από το ανοσοποιητικό, επιβάλει την θετική τροποποίηση τριών βασικών πτυχών της ποιότητας ζωής σας.
Μία ολοκληρωμένη προσέγγιση δηλαδή που θα βασίζεται στην τροποποίηση των παραμέτρων του τρίπτυχου που επηρεάζει καθοριστικά την έκβαση των λειτουργιών του ανοσοποιητικού:
• ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
• ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ
• ΔΙΑΤΡΟΦΗ
Συνοπτικά
Το ανοσοποιητικό κατά τα 2/3 τού (το άλλο 1/3 αφορά τη σταθερά των γονιδίων) αποδιοργανώνεται από περιβαλλοντικούς παράγοντες (διατροφικούς, ψυχολογικούς κλπ.). Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των αυτοάνοσων κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζει η ολιστική φροντίδα του ανοσοποιητικού. Η ολοκληρωμένη προσέγγιση βασίζεται στο τρίπτυχο: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ και ΔΙΑΤΡΟΦΗ.
Παρατηρήσεις και πρακτικές εφαρμογές
Οι πρόσφατες παρατηρήσεις σχετικά με την επίδραση της διατροφής στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος έχουν αποδώσει θεαματικά αποτελέσματα.
Σύμφωνα με αυτά, προκύπτει ότι η διατροφική παρέμβαση είναι επιβεβλημένη.
Πρόσφατες έρευνες σε πειραματόζωα αλλά και σε ανθρώπους αποδίδουν ιδιαίτερη έμφαση στην αξία της θρεπτικά εμπλουτισμένης διατροφής. Όλα τα συμπεράσματα οδηγούν στη διαπίστωση ότι η πρακτική αυτή βελτιώνει την ανοσιακή απόκριση σε παθογόνους μικροοργανισμούς.
Δίχως αμφιβολία η ανάπτυξη, ωρίμανση και επομένως η ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος είναι σε σημαντικό βαθμό διατροφοεξαρτώμενη.
Συνεπώς, για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των αυτοάνοσων κρουσμάτων πέρα από την ειδική φαρμακευτική αγωγή κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζει η διατροφική φροντίδα του ανοσοποιητικού. Σε κάθε περίπτωση, η αποκλειστική φαρμακοκεντρική αντιμετώπιση των αυτοάνοσων δεν μπορεί παρά να αποτελεί μία μονομερή παρέμβαση.
Συμπερασματικά, για την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των αυτοάνοσων απαιτείται απόλυτη συνεργασία μεταξύ ανοσολόγων και διατροφολόγων.
Ταυτόχρονα, οι διάφορες άλλες ιατρικές ειδικότητες (νευρολόγοι, δερματολόγοι, ρευματολόγοι, ενδοκρινολόγοι, γαστρεντερολόγοι κ.λπ.) που εμπλέκονται στην αντιμετώπιση των αυτοάνοσων νοσημάτων, έχουν χρέος να εφιστούν την προσοχή του ασθενούς τους αναφορικά με τη δέουσα έμφαση που θα πρέπει να επιδεικνύει στη διατροφή του.
Ως επακόλουθο, είναι πολύ σημαντικό να τον παραπέμπουν σε ειδικό διατροφολόγο προκειμένου να διορθώσει και να βελτιώσει καθοριστικά τις διατροφικές του συνήθειες.
Σε κάθε περίπτωση, ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δίνεται από τους ασθενείς σε κομβικά διατροφικά ζητήματα που επηρεάζουν καθοριστικά τις ανοσοποιητικές λειτουργίες.
Αυτά είναι: Ο περιορισμός του οξειδωτικού στρες και της φλεγμονής μέσω διατροφικών συστατικών, η αντιστροφή της εντερικής δυσβίωσης με την αποκατάσταση της γαστρεντερικής λειτουργίας και βέβαια η τακτική παρακολούθηση των επιπέδων της βιταμίνης D [25(ΟΗ) D], με τη διατήρησή τους να τοποθετείται ιδανικά σε τιμές άνω των 30 ng/ml.
Πάρτε λοιπόν το θέμα σοβαρά!
Συνοπτικά
Η ανάπτυξη, ωρίμανση και επομένως η ρύθμιση του ανοσοποιητικού είναι σε σημαντικό βαθμό διατροφοεξαρτώμενη. Κομβικά διατροφικά ζητήματα όπως ο περιορισμός του οξειδωτικού στρες και της φλεγμονής, η αποκατάσταση της γαστρεντερικής λειτουργίας και η παρακολούθηση των επιπέδων της βιταμίνης D αποτελούν μέρος μίας περιεκτικής αντιμετώπισης!
Επιγραμματικές πληροφορίες:
- Η αυτοάνοσος θυρεοειδίτιδα Hashimoto (χασιμότο) ανήκει στη μεγάλη οικογένεια των αυτοάνοσων νοσημάτων.
- Η ίδια η φυσιολογία διαμόρφωσης του ανοσοποιητικού απαντά σε κρίσιμα ερωτήματα αντιμετώπισης της Hashimoto
- Η ονοματολογία των δεκάδων αυτοάνοσων είναι διαφορετική, η διαταραχή είναι η ΜΙΑ: Η προσβολή του ανοσοποιητικού.
- Η αποτελεσματική αντιμετώπιση των αυτοάνοσων επιβάλει ολοκληρωμένη προσέγγιση του τρίπτυχου: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ, ΔΙΑΤΡΟΦΗ.
- Περιορισμός οξειδωτικού στρες και φλεγμονής, αποκατάσταση γαστρεντερικού και παρακολούθηση της βιταμίνης D, αποτελούν μέρος της περιεκτικής αντιμετώπισης.
Σημείωση: Περισσότερες πληροφορίες για όλες τις επιστημονικές μελέτες που αφορούν εμπεριστατωμένο ρόλο της διατροφής στα αυτοάνοσα νοσήματα μπορείτε να βρείτε στο βιβλίο μου «Αυτοάνοσα, Ανοσοποιητικό & Διατροφή» (Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ, 2016). Σχετικά με το ρόλο της βιταμίνης D στην προδιάθεση, αλλά και στην αντιμετώπιση όχι μόνο των αυτοάνοσων παθήσεων αλλά και σχεδόν όλων των χρόνιων προβλημάτων υγείας μπορείτε να βρείτε στο βιβλίο «Βιταμίνη D: Μία θρεπτική ουσία – Χίλιες δράσεις υγείας» (Δημήτρης Γρηγοράκης, κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος, PhD), που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ (Αθήνα 2017).
Υπενθυμίζεται: Η περιεκτική αντιμετώπιση των αυτοάνοσων διαταραχών αποτελεί κεντρικό στόχο του NUTRIMMUNE CENTER. Η Ολιστική αντιμετώπιση πραγματοποιείται με τη μέθοδο Nutrimmune Support και περιλαμβάνει 8 ΒΗΜΑΤΑ συνολικής φροντίδας. Για περισσότερες πληροφορίες: https://dgrigorakis.gr/
Δρ. Δημήτρης Γρηγοράκης
Κλινικός Διαιτολόγος- Διατροφολόγος,PhD
Επιστημονικός Διευθυντής ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ – Πρόεδρος Ελληνικής Διατροφολογικής Εταιρείας
Επιστημονικός Συνεργάτης ΤΕΔΔ Χαροκοπείου Πανεπιστημίου
Κολωνάκι: Σκουφά 32, Τηλ: 2103647517
Άνω Πατήσια: Πρόμπονα 27 & Επινίκου, Τηλ: 2102520977
Email: [email protected]
