Η διατροφή στην αντιμετώπιση των αλλεργιών
Ένας στους τέσσερις κατοίκους του Δυτικού κόσμου αντιμετωπίζουν κάποιας μορφής αλλεργία.
Το πιο συχνό αίτιο που πυροδοτεί τις αλλεργίες είναι η είσοδος στο ανθρώπινο σώμα κάποιου επιβαρυντικού παράγοντα, ο οποίος και προκαλεί την αντίδραση του ανοσοποιητικού του συστήματος. Το ανοσοποιητικό σύστημα απελευθερώνει αντισώματα (τις ουσίες που φυσιολογικά αναγνωρίζουν και επιτίθενται σε βακτήρια και ιούς), που όμως λανθασμένα μπορεί να προσβάλλουν και άλλους ιστούς. Το όλο φαινόμενο παραπέμπει στη φυσιολογία των αυτοάνοσων νοσημάτων.
Η ετυμολογία των λέξεων «αλλεργία – αλλεργικό» ερμηνεύει ακριβώς το σημείο εκκίνησης του προβλήματος. Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις ἄλλος και ἔργον. Αυτές ακριβώς προσδιορίζουν και τη φυσιολογία των διαφόρων αλλεργιών: Το άλλος (=διαφορετικός από το φυσιολογικό) και έργον (=δράση του οργανισμού). Δηλαδή αλλεργία (άλλη + εργία) σημαίνει “λάθος ή άλλη δράση” του ανοσοποιητικού από εκείνη που είναι προγραμματισμένο να επιτελέσει. Τα τελευταία χρόνια γνωρίζουμε τον απόλυτο ρόλο και τη σπουδαιότητα της βιταμίνης D και άλλων διατροφικών συστατικών στη ρύθμιση των λειτουργιών του ανοσοποιητικού.
Πως μπορεί να εξηγηθεί η μεγάλη έξαρση των αλλεργικών κρουσμάτων
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως σήμερα οι αλλεργίες είναι πιο συνηθισμένες σε σχέση με το παρελθόν. Η αυξημένη εμφάνισή τους υπήρξε ραγδαία, ώστε να εξηγηθεί ως γενετική κληρονομιά.
Είναι πολύ πιθανόν ότι η εξάπλωσή τους τα τελευταία χρόνια αφορά τις αλλαγές στο περιβάλλον.
Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια παρατηρείται και εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, επιδείνωση των διατροφικών συνηθειών. Το συγκεκριμένο φαινόμενο επιφέρει ως αποτέλεσμα την έξαρση των κρουσμάτων διαφόρων χρόνιων εκφυλιστικών αυτοάνοσων νοσημάτων και ιδιαίτερα των εποχικών αλλεργιών.
Πολλοί κάνουν λόγο για μία γενικότερη παγκόσμια επιδημία.
Η έξαρση των κρουσμάτων αλλεργιών μπορεί να οφείλεται στους ακόλουθους λόγους:
1. Υπόθεση Υγιεινής
Η θεωρεία αυτή, που διατυπώθηκε στη δεκαετία του 1990, είναι γνωστή ως «υπόθεση υγιεινής». Υποδηλώνει την σημερινή περιορισμένη έκθεση σε βακτήρια και ιούς –οι συνήθεις στόχοι ενός υγιούς ανοσοποιητικού– η οποία «αποπροσανατολίζει» το ανοσοποιητικό σύστημα. Επιπλέον, σήμερα υπάρχουν πολλά καθαριστικά προϊόντα για το σπίτι. Ουσίες, όπως, για παράδειγμα, τα λευκαντικά, τα προϊόντα που απομακρύνουν τους λεκέδες και τα καθαριστικά χαλιών μπορεί να επιτείνουν ως ένα βαθμό την εμφάνιση των εποχικών αλλεργιών. Η υπόθεση της υγιεινής είναι μια θεωρία που επιχειρεί να εξηγήσει την αύξηση των ποσοστών εποχικών αλλεργιών παγκοσμίως. Υποστηρίζει ότι πρόκειται για άμεση και ακούσια συνέπεια της μειωμένης έκθεσης κατά την παιδική ηλικία σε μη παθογόνα βακτήρια και ιούς. Αυτό οφείλεται εν μέρει στην αυξημένη καθαριότητα και στη συρρίκνωση του μεγέθους της οικογένειας στις σύγχρονες κοινωνίες. Μεταξύ των στοιχείων που στηρίζουν την υπόθεση της υγιεινής περιλαμβάνεται το γεγονός ότι τα ποσοστά εποχικών αλλεργιών είναι χαμηλότερα σε εκείνους που διαμένουν σε αγροτικές περιοχές και σε μεγάλες οικογένειες.
2. Γεωπαθητικό και Ηλεκτρομαγνητικό Στρες
Οφείλονται σε διασταυρώσεις ενεργειακών δικτύων και στην ηλεκτρομαγνητική ρύπανση που προκαλείται από κεραίες (τηλεόρασης, κινητών τηλεφώνων), οικιακές ηλεκτρικές συσκευές, ασύρματα τηλέφωνα και κινητά τηλέφωνα.
3. Ελλιπής έκθεση στον ήλιο (βιταμίνη D)
Μεγάλο τμήμα του ελληνικού πληθυσμού υποφέρει από έλλειψη και ανεπάρκεια βιταμίνης D. Οι λόγοι οφείλονται στην περιορισμένη καθημερινή και μη αποτελεσματική (λόγω της ευρείας χρήσης αντηλιακών) έκθεση στο ηλιακό φως, αλλά και στην ανεπαρκή διατροφική πρόσληψή της.
4. Κλιματισμός
Τα τελευταία χρόνια, στα σπίτια μας έχει μπει η δύναμη της ενέργειας, που σημαίνει λιγότερος φυσικός εξαερισμός. Ως αποτέλεσμα, οι καπνοί και τα αέρια που δημιουργούνται στο σπίτι είναι πιθανόν να παραμένουν κλεισμένα μέσα και να επηρεάζουν τους αεραγωγούς μας. Το γεγονός αυτό μπορεί να επηρεάσει το ανοσοποιητικό σύστημα καθιστώντας το υπερλειτουργικό που αντιδρά υπερβολικά σε ακίνδυνους παράγοντες, όπως η γύρη.
5. Αλλοίωση τροφικής αλυσίδας
Υπολογίζεται ότι πλέον ο μέσος Έλληνας καταναλώνει τουλάχιστον 8 κιλά / έτος φυτοφαρμάκων και «Ε», εξαιτίας της μη τήρησης της εποχικότητας των φρούτων και λαχανικών και των αυξημένων ποσοτήτων συντηρητικών που εμπεριέχονται σε διάφορα τρόφιμα: σφολιατοειδή, αλλαντικά κλπ.
6. Υπερβολικό στρες και ανεπαρκής ύπνος
Διακρίνουν πλέον τις καθημερινές συνθήκες των περισσοτέρων ατόμων.
Στα παιδιά δυστυχώς το πρόβλημα γίνεται εντονότερο για τους παραπάνω λόγους, αλλά και για 3 επιπλέον:
- Ελλιπής πρόσληψη βιταμίνης D από τις μητέρες κατά την περίοδο της κύησης.
- Η μεταφερόμενη γονική ανοσοποιητική ευαισθησία.
- Αυξημένος χρόνος διάθεσης σε καθιστικές δραστηριότητες σε εσωτερικούς χώρους.
Με αυτά τα δεδομένα είναι πολύ σημαντική η ενημέρωση του κοινού σχετικά με τη σημασία της υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής. Η βελτίωση των διατροφικών συνηθειών αποτελεί το καλύτερο μέσο για την προστασία του ανοσοποιητικού και βέβαια της ανθρώπινης υγείας!
Αλλεργίες και διατροφή
Η Μεσογειακή διατροφή ασκεί προστατευτικές επιδράσεις εναντίον των αναπνευστικών αλλεργιών. Τα φρούτα και λαχανικά, ελαττώνουν τα συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας και του άσθματος.
Σε έρευνα που έγινε σε σχεδόν 700 παιδιά, ηλικίας μεταξύ 7 και 18 ετών από αγροτικές περιοχές της Κρήτης, εξετάστηκε η σχέση που υπάρχει μεταξύ των αναπνευστικών αλλεργιών και της διατροφής. Στην περιοχή αυτή οι αναπνευστικές αλλεργίες όπως η αλλεργική ρινίτιδα και το άσθμα, είναι σπάνιες.
Οι Έλληνες ερευνητές θέλησαν να διερευνήσουν κατά πόσο η διαφορά αυτή οφείλεται στη μεγάλη κατανάλωση φρέσκων φρούτων και λαχανικών ή στην υιοθέτηση της Μεσογειακής διατροφής. Η μέθοδος που ακολουθήθηκε περιλάμβανε τη συμπλήρωση από τους γονείς, ενός ερωτηματολογίου αναφορικά με αναπνευστικά και αλλεργικά συμπτώματα των παιδιών τους.
Επίσης συμπλήρωναν και ένα δεύτερο ερωτηματολόγιο σχετικό με τη συχνότητα κατανάλωσης 58 ειδών τροφίμων. Η υιοθέτηση και προσκόλληση στη Μεσογειακή διατροφή αξιολογείτο στη βάση κλίμακας με 12 διατροφικά είδη.
Τα αποτελέσματα είναι πράγματι ενδιαφέροντα:
- Περίπου το 80% των παιδιών έτρωγαν φρέσκα φρούτα και 68% λαχανικά, τουλάχιστον 2 φορές, κάθε μέρα
- Η κατανάλωση σταφυλιών, πορτοκαλιών, μήλων και φρέσκων ντοματών που αποτελούν τα κύρια τοπικά προϊόντα στην Κρήτη, δεν είχαν καμία σχέση με τις δερματικές αλλεργίες. Όμως υπήρχε συσχετισμός με προστατευτική δράση κατά του άσθματος και της αλλεργικής ρινίτιδας
- Η μεγαλύτερη κατανάλωση ξηρών καρπών συσχετιζόταν με μεγαλύτερη μείωση των συμπτωμάτων του άσθματος. Τα παιδιά που έτρωγαν ξηρούς καρπούς τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα, είχαν λιγότερες πιθανότητες να παρουσιάζουν συμπτώματα αλλεργικής ρινίτιδας
- Η υιοθέτηση και προσκόλληση σε ψηλό βαθμό στη Μεσογειακή διατροφή, προσέφερε προστασία από την αλλεργική ρινίτιδα και σε χαμηλότερο επίπεδο από το άσθμα και τις δερματικές αλλεργίες
Η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, ξηρών καρπών και η υιοθέτηση σε μεγάλο βαθμό της Μεσογειακής διατροφής έχουν ευεργετικές επιδράσεις στα συμπτώματα του άσθματος και της αλλεργικής ρινίτιδας. Αναφορικά με τη δράση των ξηρών καρπών, είναι γνωστό ότι είναι πλούσιοι σε βιταμίνη Ε. Η βιταμίνη αυτή, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή άμυνας του οργανισμού κατά των κυτταρικών βλαβών που προκαλούνται από τις ελεύθερες ρίζες οξυγόνου που παράγονται από το φυσιολογικό μεταβολισμό του σώματος.
Η μείωση της φλεγμονής που προκύπτει, μπορεί να συμβάλλει κατά των αλλεργικών φαινομένων στο αναπνευστικό σύστημα.
Επίσης οι ξηροί καρποί, περιέχουν ψηλά επίπεδα μαγνησίου για το οποίο, έρευνες δείχνουν ότι μπορεί να προστατεύει από το άσθμα και να ενισχύει τη δύναμη των πνευμόνων. Τα σταφύλια, ιδιαίτερα η φλούδα τους, είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικές ουσίες όπως η ρεσβερατρόλη. Πρόκειται για μια πολυφαινόλη με ισχυρές αντιοξειδωτικές δράσεις που ελαττώνει τη φλεγμονή.
Σήμερα, οι αλλεργικές παθήσεις παρουσιάζουν σημαντική αύξηση. Οποιοδήποτε ασφαλές, φυσικό και αποτελεσματικό μέτρο πρόληψης, είναι αποδεκτό. Επομένως, με την υιοθέτηση μιας προσαρμοσμένης διατροφής, κατάλληλα ενισχυμένης σε φρέσκα φρούτα, λαχανικά και ξηρούς καρπούς, οι πιθανότητες είναι αυξημένες για προστασία από τις αλλεργικές παθήσεις.
Σύνοψη και αντιμετώπιση
Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια, λόγω του επιβαρυμένου τρόπου ζωής, οι αλλεργίες καλπάζουν με τη μορφή επιδημίας.
Βέβαια, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η αιτιολογία μπορεί πολλές φορές να μην είναι κατά βάση διατροφική, διότι, όταν το άγχος εξακολουθεί να συσσωρεύεται και παρά την επαρκή διαιτητική πρόσληψη ενός ατόμου, η αυξημένη φλεγμονώδης απόκριση αναμένεται να διευρυνθεί.
Ωστόσο, η διατροφή στην πορεία μπορεί να γίνει ένα επικουρικό (θετικό ή αρνητικό) έναυσμα ανάλογα με την ποιότητά της, για τη μετέπειτα εξέλιξη αυτής παθολογικής κατάστασης. Προς την κατεύθυνση της αντιμετώπισης των εποχικών αλλεργιών της είναι σίγουρο ότι θα πρέπει να τροποποιήσετε θετικά βασικές πτυχές που αφορούν τη διαχείριση της ποιότητας της ζωής σας. Αναλυτικά:
1. Πραγματοποιείστε ειδικές εξετάσεις ΜεταβΟλιστικής Ανάλυσης. Καθοδηγούν την επαναφορά της φυσιολογικής κατάστασης των κυττάρων. Είναι ο πιο απλός και ακριβής τρόπος αξιολόγησης της κατάστασης υγείας ενός ατόμου σήμερα. Η παράλληλη αποκατάσταση των υγιών λειτουργιών με τη χρήση μιας ενδεδειγμένης διατροφολογικής αγωγής παρέχει ένα πολύ ισχυρό εφόδιο στη μάχη έναντι των εποχικών αλλεργιών.
2. Αλλαγή τρόπου ζωής. Μεταβάλλετε τις δυσμενείς συνθήκες της ζωής σας: άγχος, υπερβολική άσκηση, ανεπαρκής ή διαταραγμένος ύπνος, αρρύθμιστο σάκχαρο στο αίμα, βλαπτικές συνήθειες (κάπνισμα, καθιστική ζωή, κατάχρηση αλκοόλ κ.λπ.). Οι παράγοντες του ευρύτερου τρόπου ζωής είναι πολύ σημαντικοί για την έκβαση της υγείας.
Για παράδειγμα, η αντίδραση του οργανισμού στο στρες ενεργοποιεί τον ανοσοποιητικό δείκτη IL-6, ο οποίος, με τη σειρά του, διεγείρει το ανοσοποιητικό μονοπάτι Th17, που αποτελεί τη γρηγορότερη οδό για τη μεγιστοποίηση της φλεγμονής και την αυτοανοσία. Επομένως, θα πρέπει να εντοπίσετε και να διαχειριστείτε τους στρεσογόνους παράγοντες που υποκρύπτονται πίσω από κάθε νόσημα. Πρόκειται για ένα κομμάτι που συχνά περνά απαρατήρητο και μένει αδιαχείριστο.
Σχεδόν πάντα οι εποχικές αλλεργίες συνοδεύονται από έντονες μεταβολές στη διάθεση, οι οποίες τις ανατροφοδοτούν και επιδεινώνουν τα συμπτώματά τους. Η βιοχημική αλλοίωση που προκαλείται από το στρες που χαρακτηρίζει το σύγχρονο περιβάλλον είναι ο βασικός υπαίτιος πίσω από την έκρηξη των εποχικών αλλεργιών.
Η στρατηγική αντιμετώπισή τους μπορεί να οδηγήσει σε μια σταθερή βελτίωση της εικόνας και όχι στην επιδείνωση. Το ανθρώπινο σώμα είναι γενετικά προγραμματισμένο να είναι υγιές και καθήκον μας είναι να το βοηθάμε σε αυτή του την προσπάθεια. Η πρόσφατη επιστημονική γνώση μάς προτρέπει να ακολουθήσουμε και να ενισχύσουμε το έργο της φύσης.
3. Διαχείριση ψυχολογικών καταστάσεων. Ενεργοποιήστε ευεργετικούς μηχανισμούς, δημιουργήστε συνθήκες αγάπης και εκτίμησης στο περιβάλλον σας, κρατήστε θετική στάση, διατηρήστε ήπια άσκηση (στο μέσο καρδιακό εύρος με ήπιες ασκήσεις φυσικής κατάστασης), να έχετε επαρκή ύπνο, ρυθμίστε το σάκχαρο στο αίμα και αναζητήστε υγιείς κοινωνικές συναναστροφές.
Όλα αυτά αποτελούν ευεργετικές τακτικές που προωθούν τα συστημικά φυσικά οπιοειδή, τα οποία ενισχύουν το ανοσοποιητικό μονοπάτι Th3, που μειώνει τη φλεγμονή και τις αυτοάνοσες αντιδράσεις.
4. Τροποποίηση περιβαλλοντικών συνθηκών. Ορισμένες αλλαγές στο περιβάλλον σας θα βελτιώσουν άμεσα τα συμπτώματα των εποχικών αλλεργιών. Αυτές περιλαμβάνουν:
· Αναγνώριση και αντιμετώπιση των παραγόντων που πυροδοτούν τα συμπτώματα των εποχικών αλλεργιών (π.χ. γύρη, καπνός τσιγάρου, ακάρεα οικιακής σκόνης κ.λπ.).
· Απώλεια βάρους.
· Διακοπή του καπνίσματος.
· Αλλαγή διατροφής.
Υιοθετώντας τις παραπάνω συνήθειες, θα μπορέσετε να αντιμετωπίσετε καλύτερα τα συμπτώματα των εποχικών αλλεργιών. Στο μεταξύ, όμως, μην τους επιτρέψετε να ελέγχουν τη ζωή σας.
4. Διατροφική αντιμετώπιση. Θα πρέπει να κατευθυνθεί προς δύο βασικούς αλλά και αντίθετους τομείς.
Από τη μία πλευρά, θα πρέπει να αφαιρέσετε τα τρόφιμα (προ οξειδωτικά και προ φλεγμονώδη) από τη διατροφή σας που προάγουν το οξειδωτικό στρες και τη φλεγμονή.
Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να ενισχύσετε την αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη προστασία του οργανισμού σας, μέσω του κατάλληλου συνδυασμού συστατικών (αντιοξειδωτικές ουσίες μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά, βιταμίνη D κ.λπ.).
Ειδικά για τη βιταμίνης D, με δεδομένη τη βασική της ιδιότητά της να αποτελεί εκλεκτικό ρυθμιστή της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος, είναι περίπου αναμενόμενη η κομβική εμπλοκή της βιταμίνης D στις αλλεργίες. Προωθήστε την υγεία του εντέρου με την κατάλληλη μικροχλωρίδα, συμπεριλαμβάνοντας προϊόντα ζύμωσης (γιαούρτι, κεφίρ) ή συμπληρώματα με προβιοτικές ουσίες στην καθημερινότητά σας.
Τελικές παρατηρήσεις και πρακτικές εφαρμογές
Οι πρόσφατες παρατηρήσεις σχετικά με την επίδραση της διατροφής στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος έχουν αποδώσει συναρπαστικά αποτελέσματα. Σύμφωνα με αυτά, προκύπτει ότι η διατροφική παρέμβαση είναι επιβεβλημένη, ιδιαίτερα σε ομάδες υψηλού κινδύνου.
Πρόσφατες εργασίες σε πειραματόζωα αλλά και σε ανθρώπους αποδίδουν ιδιαίτερη έμφαση στην αξία της θρεπτικά εμπλουτισμένης διατροφής. Όλα τα συμπεράσματα οδηγούν στη διαπίστωση ότι η πρακτική αυτή βελτιώνει την ανοσιακή απόκριση σε παθογόνους μικροοργανισμούς.
Ωστόσο, παρά τα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια, τόσο στην ανοσολογία όσο και στην επιστήμη της διατροφής, απαιτείται περαιτέρω έρευνα και φυσικά απόλυτη συνεργασία μεταξύ ανοσολόγων, αλλεργιολόγων και διατροφολόγων.
Ταυτόχρονα όμως αντιλαμβάνεστε και το χρέος που έχουν και οι διάφορες άλλες ιατρικές ειδικότητες (νευρολόγοι, δερματολόγοι, ρευματολόγοι, ενδοκρινολόγοι, γαστρεντερολόγοι κ.λπ.), που εμπλέκονται στην αντιμετώπιση των αυτόανοσων νοσημάτων, ώστε να εφιστούν την προσοχή του ασθενούς τους αναφορικά με τη δέουσα έμφαση που θα πρέπει να επιδεικνύει στη διατροφή του.
Ως επακόλουθο, είναι πολύ σημαντικό να τον παραπέμπουν σε ειδικό διατροφολόγο προκειμένου να διορθώσει και να βελτιώσει καθοριστικά τις διατροφικές του συνήθειες.
