10 ερωτήματα για τα αυτοάνοσα αναζητούν απαντήσεις!
Μέχρι σήμερα το επιστημονικό ενδιαφέρον των διατροφολόγων και των επιστημόνων υγείας εντοπιζόταν καθαρά στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων των αυτοάνοσων διαταραχών.
Παραδείγματα αποτελούν η κοιλιοκάκη (διατροφή χωρίς γλουτένη), νόσος Crohn (διατροφή χαμηλή σε φυτικές ίνες), διαβήτης τύπου 1 (ρυθμισμένη κατανάλωση υδατανθράκων) κλπ. Από σήμερα πηγαίνουμε ένα βήμα πίσω, εστιάζοντας και αντιμετωπίζοντας το επίκεντρο του προβλήματος των αυτοάνοσων νοσημάτων που δεν είναι άλλο από το ίδιο το ανοσοποιητικό.
1. Τι σημαίνει “αυτοάνοση” ασθένεια;
Οι αυτοάνοσες παθήσεις είναι η 2η αιτία χρόνιων ασθενειών, σύμφωνα με τον American Autoimmune Related Diseases Association (AARDA). Σε κανονικές συνθήκες η ανοσολογική λειτουργία του οργανισμού αποτελεί ένα θαυμάσιο σύστημα άμυνας και προστασίας από ξένους εισβολείς, τραυματισμούς και μολύνσεις. Ωστόσο, στην αυτοάνοση ασθένεια η ανοσολογική απόκριση είναι εσφαλμένη. Το ανοσοποιητικό σύστημα στοχεύει σε δικούς του ιστούς μη μπορώντας να τους διακρίνει από ξένα κύτταρα και τους επιτίθεται ή δεν είναι σε θέση να ρυθμίσει την ένταση της ανοσολογικής απόκρισης.
2. Πόσο συχνό είναι το πρόβλημα;
Τα αυτοάνοσα νοσήματα ακολουθώντας την παγκόσμια τάση των αναπτυγμένων χωρών παρουσιάζουν σημαντική έξαρση τα τελευταία χρόνια τόσο παγκοσμίως, όσο και στον ελληνικό πληθυσμό. Πολλοί κάνουν λόγο για μία γενικότερη παγκόσμια επιδημία. Περίπου το 5% του πληθυσμού των ΗΠΑ έχει διαγνωστεί με αυτοάνοση ασθένεια, και ένα άλλο 10% – 20% εμφανίζουν πρώιμου σταδίου συμπτώματα και διαταραχές.
Υπολογίζεται ότι σήμερα 1 στους 10 ενήλικους Έλληνες εμφανίζει κάποια αυτοάνοση διαταραχή (περίπου 750.000 συμπατριώτες μας). Ταυτόχρονα, αυξανόμενες επιστημονικές πληροφορίες τονίζουν τη διατροφοεξαρτώμενη φύση των αυτοάνοσων και τη σημασία των διατροφικών συστατικών στην προστασία του ανοσοποιητικού συστήματος.
3. Που οφείλεται η έξαρση των κρουσμάτων;
Είναι γνωστό ότι η διατροφή διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην προστασία της υγείας. Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια παρατηρείται, εξ αιτίας της οικονομικής κρίσης, επιδείνωση των διατροφικών συνηθειών. Το συγκεκριμένο φαινόμενο επιφέρει ως αποτέλεσμα την έξαρση των κρουσμάτων διαφόρων χρόνιων εκφυλιστικών νοσημάτων και ιδιαίτερα των αυτοάνοσων διαταραχών. Η έξαρση των κρουσμάτων αυτοάνοσων νοσημάτων μπορεί να οφείλεται επιπλέον στους ακόλουθους λόγους:
- Υπόθεση Υγιεινής
- Γεωπαθητικό και Ηλεκτρομαγνητικό Στρες
- Ελλιπής έκθεση στον ήλιο (βιταμίνη D)
- Αλλοίωση τροφικής αλυσίδας
- Υπερβολικό στρες και ανεπαρκής ύπνος
4. Τα αυτοάνοσα νοσήματα προσβάλουν επιλεκτικά τα 2 φύλα;
Πράγματι, τα αυτοάνοσα νοσήματα φαίνεται ότι κάνουν… φυλετικές διακρίσεις (εικόνα). Η μεγάλη πλειονότητα που προσβάλλεται από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα είναι γυναίκες και πιο συγκεκριμένα περίπου το 78[Tc1] % (Fairweather 2008). Ειδικότερα, πιο επιρρεπείς είναι οι γυναίκες που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία.
Ορισμένα αυτοάνοσα, όπως το σύνδρομο Sjogren, οι θυρεοειδίτιδες και ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, προσβάλλουν σχεδόν αποκλειστικά γυναίκες σε αναλογία 9 ή 10:1 (εικόνα). Πολλοί ερευνητές θεωρούν ότι μπορεί να οφείλεται στη διαφορετική ανά φύλο απόκριση των κυτταρικών υποπληθυσμών Th1, Th2 και Th17 και στις επιπτώσεις των φυλετικών ορμονών στην παθογένεση των νόσων.
Εικόνα: Επίπτωση διάφορων αυτοάνοσων παθήσεων ανά φύλο.
5. Τα αυτοάνοσα νοσήματα σχετίζονται με διατροφικές ελλείψεις;
Έχει πλέον αποδειχθεί ότι η ανεπάρκεια της βιταμίνης D επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις στην επικράτηση των αυτοάνοσων ασθενειών. Πιο συγκεκριμένα, σημαντικές συσχετίσεις έχουν παρουσιαστεί για τη σκλήρυνση κατά πλάκας, τη θυρεοειδίτιδα Hashimoto, την ψωρίαση, την κοιλιοκάκη, τη νόσο του Crohn, τη ρευματοειδή αρθρίτιδα και τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1.
Όχι μόνο η επίπτωση, αλλά και οι εξάρσεις (ώσεις) των αυτοάνοσων νοσημάτων (π.χ. της σκλήρυνσης κατά πλάκας, της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, της ινομυαλγίας του συστηματικού ερυθηματώδους λύκου κ.λπ.) εντείνονται όταν τα επίπεδα της βιταμίνης D στο αίμα είναι χαμηλά.
6. Τα αυτοάνοσα νοσήματα είναι κληρονομικά;
Δεν είναι βέβαιο ότι ο απόγονος θα εμφανίσει την ίδια αυτοάνοση πάθηση με τον γονέα του. Το πιο πιθανό είναι να εμφανίσει μια διαφορετική. Δηλαδή δεν κληρονομείται το ίδιο το νόσημα, αλλά η ευαισθησία του ανοσοποιητικού αυτή καθαυτή. Με άλλα λόγια, τελικά αυτό που μεταφέρεται είναι η υψηλή πιθανότητα προσβολής και απορρύθμισης του ανοσοποιητικού συστήματος.
7. Τι μπορεί να γίνει στην περίπτωση επιβαρυμένης κληρονομικότητας;
Σε περίπτωση κληρονομικής προδιάθεσης, είναι δυνατόν να αποφευχθεί η αυτοάνοση νόσος. Τα γονίδια δεν είναι οι μόνοι παράγοντες που είναι υπεύθυνοι για την προσβολή από κάποια αυτοάνοση διαταραχή. Σημαντικό ρόλο δηλαδή κατέχουν και οι εκλυτικοί περιβαλλοντικοί παράγοντες, οι οποίοι θα πυροδοτήσουν τη συγκεκριμένη προδιάθεση.
Επομένως, είναι σημαντικό να περιορίζεται η έκθεση σε βλαπτικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες (κακή διατροφή, συχνή χρήση αντιβιοτικών, κάπνισμα, χημικά, ακτινοβολία κ.λπ.) και να ενισχύεται η υιοθέτηση ενός θετικού τρόπου ζωής (καλή ψυχολογία, προστατευτική διατροφή, τακτική σωματική άσκηση κ.λπ.).
8. Η ύπαρξη ενός αυτοάνοσου επισείει τον κίνδυνο κι ενός δευτέρου;
Δυστυχώς υπάρχουν πολλές περιπτώσεις ασθενών που εμφανίζουν περισσότερα του ενός αυτοάνοσα νοσήματα (π.χ. κοιλιοκάκη και συστηματικό ερυθηματώδη λύκο μαζί). Υπολογίζεται ότι 6 στους 1.000 ασθενείς προσβάλλονται από τουλάχιστον δύο αυτοάνοσα νοσήματα ταυτόχρονα.
Είναι γεγονός ότι, όταν λόγω λανθασμένων πρακτικών οδηγηθεί το ανοσοποιητικό σε κατάρρευση, θα εμφανιστούν την ίδια στιγμή πολλαπλά προβλήματα σε ολόκληρο το ανθρώπινο σώμα και σε διαφορετικούς ιστούς.
9. Τους ασθενείς με αυτοάνοσο νόσημα δεν πρέπει να τους «βλέπει» ο ήλιος;
Δυστυχώς, η συγκεκριμένη αντίληψη αποτελεί την άποψη πολλών θεραπευτών που εμπλέκονται στην αντιμετώπιση διάφορων αυτοάνοσων νοσημάτων. Ανατρέχοντας όμως στις βιβλιογραφικές αναφορές που παρουσιάζουν την απόλυτη σπουδαιότητα της βιταμίνης D (βιταμίνη που συντίθεται σχεδόν αποκλειστικά από την επίδραση του ήλιου στο ανθρώπινο δέρμα) στην ανοσοπαθολογία και πολύ περισσότερο στην αντιμετώπιση των αυτοάνοσων διαταραχών, γίνεται αντιληπτό ότι πρέπει να πράττεται ακριβώς το αντίθετο. Με απόλυτο μέτρο όμως και σε πρωινές ή απογευματινές ώρες, οπότε η ηλιοφάνεια είναι ήπια.
10. Μετά τη διάγνωση, η φαρμακευτική αγωγή αποτελεί το αποκλειστικό μέσο αντιμετώπισης;
Η σημασία ενός υγιούς τρόπου ζωής για τον πάσχοντα είναι πολυδιάστατη και στοχεύει αφενός στην αντιμετώπιση της ίδιας της νόσου, αφετέρου στην ύφεση των συμπτωμάτων της και στην καθυστέρηση της εξέλιξής της. Η ενδεδειγμένη διατροφή αφορά και τον περιορισμό των παρενεργειών που προκύπτουν από τη φαρμακευτική αγωγή, καθώς και τη διαχείριση των επιμέρους διατροφοεξαρτώμενων ιδιαιτεροτήτων του εκάστοτε νοσήματος.
Η διατροφική προστασία του ανοσοποιητικού πρέπει να αποτελεί κυρίαρχο μέλημα και, φυσικά, μπορεί να πραγματοποιηθεί σε συνδυασμό με οποιαδήποτε φαρμακευτική αγωγή. Η Dr Maureen Lonegan, ιατρός που πάσχει από χρόνια αυτοάνοση πάθηση (σκλήρυνση κατά πλάκας) δηλώνει κατηγορηματικά: «Η σωστή διατροφή στην περίπτωση των αυτοάνοσων νοσημάτων προσφέρει ένα επιπλέον εφόδιο υγείας και ενεργητικότητας». Γιατί… λόγω διατροφής έχουμε μια καλύτερη ποιότητα ζωής!
Δημήτρης Γρηγοράκης
Κλινικός Διαιτολόγος- Διατροφολόγος,PhD
